Завітаўшы на тэатральную пляцоўку напярэдадні прэм'еры, карэспандэнт "К" трапіў у гэткі ж віхур страсцей: спектакль "Пане Каханку" праходзіў апошні этап свайго ажыццяўлення, і кожны з яго ўдзельнікаў знаходзіўся на стадыі пагружэння ў іншае прасторава-эмацыйнае вымярэнне. Народную артыстку Беларусі Бэлу Масумян, выканаўцу ролі сястры Станіслава Радзівіла - Тэафіліі, мы сустрэлі па дарозе з касцюмернай у грымёрную. - Штосьці там распалася, - грацыёзна ўзмахнуўшы рукой і ўсміхнуўшыся, Бэла Амаўна ўказала на сваю пышную прычоску. Пакуль спецыялісты завяршалі сваю сапраўды чароўную справу, яна падзялілася перажываннямі наконт сваёй ролі: - Цяпер самае галоўнае- скласці бачанне, разуменне маёй Тэафіліі ў адзіную карціну. Яе характар - вельмі складаны: грымучая сумесь любові, нянавісці, сямейнага абавязку, свайго разумення стасункаў з братам... Збіраеш па крупінках усё, што было напісана, сказана пра Тэафілію ў гісторыі роду Радзівілаў. Усё ўжо, здавалася б, зразумела, але хвалюешся: а куды ўставіць той ці іншы нюанс, адценне? Тая ж самая сітуацыя, як і з прычоскай, - зноў элегантна правяла паралель Бела Амаўна. - Думаеш пра адно, атрымліваецца - другое, а хочацца - трэцяе. Грымёр Людміла Вячаславаўна міжволі далучылася да нашай гаворкі наконт стварэння абліччаў, адзначыўшы, што, да прыкладу, вобраз Тэафіліі прыдумалі непасрэдна ў тэатры: - Мы са свайго боку- працы грымёраў,- кажа яна, - стваралі абліччы персанажаў паводле эскізаў мастачкі Марыі Герасімовіч.
Пад час працы карысталіся, вядома, і спецыяльнай літаратурай. Але прычоску Бэлы Амаўны прыдумалі самастойна, абапіраючыся на характар гераіні і ўмоўны час. Тое, што дзеянне не будзе шчыльна прывязана да дакладных гістарычных падзей, часоў, пацвердзіла нам і сцэнограф спектакля Ала Сарокіна, якую мы сустрэлі на сцэне ў час падрыхтоўкі да апошняга прагону. - Сцэнаграфія вырашана такім чынам, - тлумачыць яна. - Мы даём толькі эскіз часу, праз дэталі робячы адсыл да мінулых стагоддзяў. Перад намі не хроніка падзей, а- мастацкая выдумка (П'еса пазначана менавіта ў гэтым жанры. - Д.А.), таму прынцып пабудовы дэкарацый у спектаклі- абрысавы. Можна было б "узвесці" Нясвіжскі замак з сотнямі пакояў, але навошта? Мы ствараем прытчу, таму і касцюмы герояў пэўнымі дэталямі трошкі нагадваюць адзенне сучаснай эпохі, і афармленне сцэны - дазіраванае ды фантазійнае. Пакрочыўшы далей, мы падышлі да грымёркі выканаўцы ролі галоўнага героя пастаноўкі - Пане Каханку - народнага артыста СССР Расціслава Янкоўскага. Расціслаў Іванавіч ужо быў гатовы да выхаду на сцэну. У эфектным касцюме акцёр сядзеў у крэсле. А напрыканцы размовы ён, ужо "асабіста для нас", выдаў некалькі маналогаў з п'есы. - Хачу адразу адзначыць, - паведаміў майстар, - мне вельмі прыемна, што ў пары са мной ролю Пане Каханку іграе Іван Мацкевіч. Для мяне вельмі важная ягоная падтрымка. Грунтоўна падышоў да працы над спектаклем Сяргей Кавальчык: ён дапытлівы рэжысёр, улюбёны ў сваю справу. Ішоў насустрач маім прапановам і Андрэй Курэйчык. Калі я стаў удумвацца ў ход мыслення свайго героя, - працягвае дзяліцца сакрэтамі "акцёрскай кухні" Расціслаў Іванавіч, - мяне прывабіла не толькі яго незвычайнасць, тыя ж яго выхадкі, калі Пане Каханку пасыпаў дарогі соллю, каб пакатацца на санях, а зусім іншае: ягоны боль за свае зямлю і народ. "Мы хочам застацца самімі сабой, а не будаваць імперыю ад мора да мора", - кажа ён Панятоўскаму. І самае галоўнае: ён марыў навучыць беларусаў лятаць.
Вядома, ён быў дзіўны чалавек (праводзіў своеасаблівыя вопыты, да прыкладу, прымушаў сялян скакаць з лятальнымі апаратамі з вышыні), але ягоным імкненне было - узняць чалавека над мітуснёй, дапамагчы яму ўбачыць свет адтуль. Тое, што Пане Каханку не такі просты, што ў яго ёсць "падвойнае дно", робіць гэтага чалавека надзвычайным, выклікае да яго сімпатыю, цікавасць. Ён складаны і сапраўдны - вось што мяне прываблівае!.. Страсці па Радзівілах пачалі "набіраць абароты", калі на сцэне Расціслаў Янкоўскі сустрэў Аляксандра Суцкавера ў ролі Станіслава Аўгуста Панятоўскага. Аляксандр Сямёнавіч цалкам пагрузіўся ў "іншае вымярэнне" і на нашы пытанні адказваў ужо толькі як кароль Рэчы Паспалітай, які прыехаў да Радзівіла прасіць грошай (так развіваецца ход дзеяння паводле п'есы): - Я зусім не разумею гэтага чалавека! Яго нельга зразумець! - распальваецца Яго Вялікасць. - Пане Каханку- вулкан, які выкідвае... вату, вось што я магу пра яго сказаць. Толькі жарты і кпіны! У час гэтай "прамовы" на сцэне пагасла святло, і рэальнасць адступіла перад тэатральнай дзеяй. Такім чынам, нечакана і паступова, і мы пагружаліся ў страсці легендарных продкаў. Чыя праўда больш моцная: Панятоўскага ці Радзівіла? Хто выйграе ў гэтым спаборніцтве? Усе разважанні, прагучаўшыя з вуснаў герояў пастаноўкі, прымушалі застацца тут, у "іншым вымярэнні", і паспрабаваць знайсці адказы. А што ж рэжысёр, які ажыццявіў пастаноўку-фантазію паводле гісторыі? Ён - як той самы сапраўдны летуценнік і, адначасова, практык - знаходзіўся ў такім жа творчым палёце, не спыняючыся ні на хвіліну: аддаваў загады, тлумачыў апошнія нюансы, рабіў заўвагі, літаральна разрываючыся на часткі, здзяйсняючы цудоўную справу - спектакль, які прымушае думаць.
На здымках: пад час рэпетыцыі спектакля "Пане Каханку".
Фота Андрэя СПРЫНЧАНА