Другой спробы не будзе...

№ 10 (1293) 11.03.2017 - 17.03.2017 г

Журналіст і музыкант пра камерцыйны патэнцыял у музыцы, межы для артыста, блогі і кіно
Чалавек, якога мы “прыплюсавалі” на час калектыўнага інтэрв’ю, настолькі па-свойму натуральны (калі працытаваць, да прыкладу, Дэкарта, думку сваю ён можа працягнуць з “неперадавальнымі мясцовымі дыялектамі”), што ў кагосьці гэта выклікае пачуцце негатыўнае. Урэшце, натуральны ён і на старонках газеты “СБ — Беларусь сегодня”, дзе працуе не першы год калумністам. Такі ж і на сцэне ў гурце, які ачольвае больш за 25 гадоў. Да такой яго “прастаты” журналісты “К” таксама “прыстасаваліся” на гадзінку — другую (і засталіся ў большасці сваёй задаволенымі сустрэчай).

/i/content/pi/cult/628/13953/12-1.jpg

— Дарэчы, пра назву…

— …Скажу адразу: дурная, вядома, назва “Нейра дзюбель”, аднак прыжылася, хоць першыя гадоў дзесяць я перыядычна парываўся яе змяніць, — кажа пра найменне гурта яго лідар Аляксандр Кулінковіч. — Сярод варыянтаў “разумныя” таксама былі — “Дружына імя аўтамата Калашнікава”, “Пуп зямлі”, “Выключальнік’, “Дзве на элеватары”. Якія дзве, на якім элеватары?.. Сам цяпер дзіўлюся.

— Вы сябе цяпер лічыце больш журналістам, чым музыкантам?

— Журналістам. А больш дакладна... “патрындзець” люблю. Блогер? Для такога “статусу” я занадта лянотны: а вось караценька што-небудзь “пульнуць”, а пасля глядзець на рэакцыю — гэта маё. А ў “СБ — Беларусь сегодня” пішу, у асноўным, на тэмы маралі або рэагую на нейкія падзеі.

— Факультэт журналістыкі...

— ...я не скончыў, кінуўшы вучобу на першым жа курсе. Калі ў жыцці чагосьці не адбылося, трэба ж патлумачыць — і для сябе, і асабліва для іншых, што тое не “лажа” была, а задумка. Як наш бубнач Андрэй Сцепанюк, які за 27 гадоў у “Нейра дзюбелі” не дапусціў ніводнай памылкі ў сваёй iгры. Як ён лічыць. Таму што ўсе яго лажы, аказваецца, ім былі задуманыя. І пад свой сыход з факультэта я таксама падвёў філасофскую базу. Усе ж студэнты кудысьці пісалі, і для мяне было відавочна, што артыкулы першакурснікаў, другакурснікаў значна цікавейшыя і больш таленавітыя, чым матэрыялы пятага курса — іх ужо абчасалі і паставілі ў пэўныя рамкі. І я зрабіў высновы. Аднойчы ж у кампаніі гаворка зайшла пра армію. Я сказаў, што ў мяне ваенны білет ужо ёсць і служба ў войску мне “не свеціць”, чым уразіў аднакурснікаў. Яны давай жартаваць: “І чаго ты тады робіш тут?! Мы ж усе ад войска “косім”!” А я амаль сур’ёзна падумаў: сапраўды, а што я тут раблю? І, сышоўшы папіць піва, не вярнуўся.

— Наколькі вы адкрыты ў сацыяльных сетках?

— У пэўным стане — цалкам. Але апошнім часам паразумнеў: мне ўсё ж такі 44 гады. І калі мяне нешта чапляе, вельмі хочацца пра тое паведаміць у інтэрнэце, дык спачатку я пішу ў “вордаўскім” файле, а ранкам перачытваю. Калі ўсё ў парадку — публікую. Альбо ў газету перасылаю. Старонку я завёў, калі хтосьці мяне папрасіў такім чынам з ім звязацца. Мы скантактаваліся і старонку сваю я выдаліў. Потым зноў нехта ў размове згадаў “Фэйсбук”, маўляў, ён ужо лепшы, чым раней. Я зноў вырашыў зарэгістравацца, а мне — паведамленне: “Акаўнт з такой назвай ужо існуе”. Аказалася, не выдалілася мая старонка, і там ужо тры з паловай тысячы прапаноў дадаць кагосьці ў сябры. І па сто чалавек у дзень я і дадаваў. Але асноўная мая іпастась у сацсетках — усялякія вясёлыя карцінкі, якiмi весялю сябе і сваіх сяброў.

— За што можаце выдаліць “фрэнда”?

— Толькі аднаго чалавека выдаліў, які ў спрэчцы з маім іншым сябрам, прычым сябрам сапраўдным, па жыцці, дазволіў сабе выпад супраць яго на ўзроўні нацыянальнай нецярпімасці.

— Беларусь — добрая глеба для альтэрнатыўнай музыкі?

— Гэта ў 1990-х, калі ў беларускай музыцы яшчэ не было слова “фармат”, на хвалі постперабудовы, кожны другi гурт у краіне граў панк, як бы пратэстуючы, усё яшчэ супрацьпастаўляючы сябе згніламу грамадству. І панк гэты шмат круцілі па тэлевізары, на радыё, маса канцэртаў, фестываляў праходзіла. А потым нарадзіўся фармат, і музыку электронныя СМІ жорстка адфарматавалi, пазбавіўшыся ад альтэрнатыўных плыняў. Многія клубы таксама перафарматавалiся, там сёння больш за ўсё патрэбныя кавер-выканаўцы. Хіба ў інтэрнэце ранейшы прыстанак застаўся. Але, мне здаецца, што панк як маладзёжны рух, якi хоць неяк меў месца ў нашай краіне, памёр. За рэдкiм цяпер панк-іміджам ніякай адпаведнай ідэалогіі няма, на мой погляд. І ў свеце, па-мойму, гэтак жа. Можа, акрамя хлопцаў з англійскіх рабочых кварталаў.

— А асаблівасці ў беларусаў былі (ёсць) у гэтым кірунку?

— Наўрад ці. Хто ішоў у панк-рокеры за мяжой і ў нас? Па-першае, той, хто спавядаў пазіцыю “анты-” ў адносінах да ўсяго, нават да саміх сябе. Па-другое, хто не ўмеў граць і спяваць. Па-трэцяе, людзі адначасова сентыментальныя і агрэсіўныя. Апошнія два пункты — пра нас. Праўда, змяняючы склад, сёння каманда прафесійна стала непараўнальна мацнейшая. І інструментамі дарагімі абзавялася. Першы — гэта дакладна не пра “Нейра дзюбель”, які выконваў і выконвае музыку ў стылі “панк”, але сэнсам, ладам жыцця ён для ўдзельнікаў гурта не з’яўляўся і не з’яўляецца. І мы ніколі ў творчасці відавочна не пратэставалі.

— Гурту больш зручна граць на вялікіх пляцоўках або ў клубах?

— Па нашай музыцы, па падачы, характэрнай для “Нейра дзюбеля”, больш камфортна выступаць у клубах. Асабіста мне вельмі важна адчуваць гледачоў, бачыць іх вочы, рукі, каб можна было каго-небудзь папляскаць па плячы, каб мяне хтосьці таксама мог папляскаць. На вялікіх пляцоўках такі кантакт магчымы пры наяўнасці радыёмікрафонаў, калі можна, не перастаючы спяваць, скокнуць са сцэны, калі яна не надта высокая, і ўклініцца ў публіку. Наогул, вялікія, адкрытыя пляцоўкі добрыя тым, што на іх збіраецца вялікая колькасць людзей, і артыст літаральна сілкуецца іх магутнай агульнай энергіяй, п’янее нават ад яе, гэта ні з чым не параўнальнае пачуццё! Адпаведна, ён выкладваецца на сто з лішнім працэнтаў. Плюс, калі гэта нармальныя арганізатары, заўсёды прыемна паiграць на класным апараце. А вось крытыя залы, з сядзячымі месцамі, я любіць перастаў. Ну які рок-выступ без праявы эмоцый, без скокаў?

— Апошнія гады каманда стала выступае хіба ў невялікім сталічным клубе…

— А іншых варыянтаў, даруйце, няма. Калі мы не будзем граць там, дык не будзем граць наогул. У нас няма менеджара, вялікіх грошай і, адпаведна, магчымасцей, каб раскручваць сябе. А больш дакладна, перараскручваць. За 27 гадоў гурт рабіў спробы здабыць вялікую аўдыторыю, на кароткім адрэзку часу мы гэтага дамагліся, але па факце станоўчага выніку не дасягнулі. “Нейра дзюбель” як быў местачковым гуртом, нават не беларускiм, а мiнскiм, так iм і застаўся.

— Ці можна чакаць другой спробы зрабіць з “дзюбеляў” камерцыйна паспяховы альтэрнатыўны склад?

— Ніякіх перадумоваў для таго няма. Ды я і не пагадзіўся б на такую ідэю: во як наеўся абяцанак дапамагчы нам у прасоўванні, але калі справа даходзіла да таго, каб арганізаваць пару канцэртаў, усе тут жа знікалі. Цяперашняе становішча мяне задавальняе: не так часта, як хацелася б, але мы iграем; выступае адгалінаванне “дзюбеляў” — акустычны гурт “Веласіпедыстаў”; мы можам дазволіць сабе запіс альбомаў, так, не ў самых лепшых студыях, але яны нам пасуюць; з голаду я не паміраю; грошы зарабляю, іх хапае і на тое, каб забяспечыць існаванне “Нейра дзюбеля”. Ёсць сябры, якія заўсёды прыйдуць на дапамогу, як экс-гітарыст гурта Максім Паравы, што пражывае ў Маскве, які і сам сябе былым музыкантам ансамбля не лічыць, і мы яго да такіх не адносім. Ён — наша “сцяна” і анёл-ахоўнік. Да таго ж, і сіл на другую спробу няма. Не толькі ў мяне, але і ў сяго-таго з музыкантаў гурта. Вось летась нам прапанавалі сыграць некалькі канцэртаў — ці то ў Кіеве, ці то ў Маскве, ужо і не памятаю. Дык мы на гэтай глебе перасварыліся! Адзін казаў, што заняты на асноўнай працы, другому лянота азадак падымаць. Іншыя “наязджалі” на іх, што тыя, маўляў, хіба на словах хочуць шмат і ўсюды граць, і грошы атрымліваць за канцэрты. А яшчэ жонкі, а яшчэ малалетнія дзеці (цяпер другое іх прышэсце ў некаторых здарылася)... Як бы там ні было, рок-музыка для ўсіх нас насамрэч застаецца хобі. Якім асабіста я буду займацца да самой смерці.

— Гурт калісьці пераспяваў песню “Волагда” ансамбля “Песняры”. З Уладзімірам Мулявіным вы неяк кантактавалі?

— Не, на жаль. Наколькі я ведаю, да той версіі, да “...Дзюбелю” наогул ён ставіўся добра. Адзін з самых светлых успамінаў у маім жыцці — гэта той момант, калі Уладзімір Георгіевіч уручыў нам хрустальную карону на “Рок-каранацыі”. Яго поціск рукі. Тая “чума” на сцэне, якую мы зладзілі, калі спявалі “Волагду”. Як тады не трапляў у ноты Анатоль Кашапараў, што нам падпяваў: не, ён спяваў правільна, у той танальнасці, у якой выконваў песню заўсёды, але ж наш варыянт быў у іншай! І ў агульнай “пачцы” ўвесь вакал успрымаўся жудасна.

— Музычныя ўзнагароды грэюць?

— Ужо не. Хай не крыўдзяцца на мяне арганізатары ўсіх дзесяці (ці колькі іх там?) прэмій у галіне музыкі ў краіне, але мне смешна, калі вызначаюць лепшых з незразумела каго. Мне тлумачаць, што важна, каб адзначалі, тым самым даючы зразумець, што яны патрэбныя. Калі галоўны крытэрый такі, дык... шкада нашых музыкантаў. І я выразна для сябе вывеў заканамернасць: на такіх цырымоніях абавязкова будзе ўзнагароджаны гурт, якi быў больш-менш вядомы, але распаўся — па-за яго рэальнымі заслугамі. Адзіная прэмія, якой я да пэўнага перыяду давяраў, была “Рок-каранацыя”. Музыканты сапраўды хацелі, марылі яе атрымаць. Іх фанаты пасля ўзнагароджання хадзілі натоўпамі па вуліцах, скандавалі назвы ўлюбёных каманд. А пакажыце мне хаця б адну цяперашнюю адносна масавую фанацкую групоўку. Сённяшнія ж прэміі цікавыя вузкаму колу асоб.

— На “Рок-каранацыі” пераможцам часам уручалі яшчэ і рэчавыя прызы. Так, напрыклад, гурту “Kriwi” дасталася пральная машына...

— Нам з гэтым не шанцавала. Гады, калі мы нешта выйгравалі, прыпадалі альбо на час чарговага эканамічнага крызісу ў краіне, альбо на крызіс ў спонсараў фестывалю. Аднойчы гурту дасталася... палова скрыні спіртнога. Што здарылася з напаўненнем астатніх ячэек? Не ведаю. Можа, мецэнатаў “жаба” задушыла. “Нейра дзюбелю” наогул не часта перепадала. Дапусцім, мы ўвесь час здымаліся ў пілотных тэлепраграмах, якія потым… у эфір не запускаліся. Наступныя пасля нас выпускі — так, пачыналі выходзіць, з намі — не. А чаму нас, канкрэтна мяне клікалі? Бо тэлевізійшчыкі, радыйшчыкі ведаюць: я магу балбатаць на любыя тэмы.

— Хто лірычны герой вашых песень?

— Гарадскі вар’ят, які не можа звязаць двух слоў, у якога ўвесь час блытаюцца думкі і каго, па вялікім рахунку, трывожаць толькі піва ды дзяўчаты. Яму ўсё роўна, ці выйшаў новы “iPhone”. Ён і пры пэйджэрах корпаўся ў сметніках, і пры айфонах ў іх рыецца. Ведаеце, я рэгулярны наведвальнік апошніх двух з паловай мінскіх піўных — такіх, “савецкіх” яшчэ. Вось дзе душой адпачываю гадзіны на дзве, настальгіруючы па часах нармальных дэмакратычных пiўбараў. Я кантактны чалавек, магу пагаварыць з кім заўгодна (няхай гэта будзе прафесар або бомж) і на ім зразумелай мове. Там зараджаюся пазітывам ад іх заўсёднікаў, сярод якіх сустракаюцца людзі, якім рэальна “па барабане”, што адбываецца ў “вялікiм жыццi”: яны не ад нашага свету, свядома ад яго адракліся.

— Ёсць тэксты, якія вы для сябе самі вызначаеце вяршыняй сваёй творчасці?

— Тэксты або тэкста?

— А як правільна?

— Правільна сёння казаць па-моднаму — тэкста. І, дарэчы, дакладна, я пішу не вершы, не словы песень, а... тэкста. Ну а вяршыняў няма. Я чалавек самакрытычны, ці не так? (Усміхаецца.)

— Нават “Я памру тут”, дзе вы як бы “апанiравалi” аўтарам хіта “Я нарадзiўся тут” не прылічваеце да паспяховых?

— Не лічу чымсьці асаблівым гэтую песню. Гэта не апаніраванне, не пародыя, не алаверды, а проста “наш адказ Чэмбэрлену”. Можа, крышку зласліва-іранічны. Не важна, дзе чалавек нарадзіўся, важна, дзе ён памрэ, неяк так. Некаторыя мае знаёмыя, у тым ліку сярод музыкантаў, журналістаў, любяць з пафасам пагаварыць пра тое, што нарадзіліся тут і, ах, якія яны беларусы. Але чамусьці жывуць там, за мяжой. Або, жывучы ў Беларусі, зарабляюць за мяжой. Як бы гэта мякчэй сказаць... “Ідэалагічнае разыходжанне” паміж мной і такімі людзьмі існуе насамрэч. Плявацца хочацца, калі я чую, як асобныя дзеячы са свету культуры скардзяцца на тое, як ім блага жывецца ў нашай краіне, што не могуць сябе рэалізаваць. Аднак “гранты” па-ранейшаму атрымліваюць, а самі... пастаянна не тут.

— Беларускамоўных кампазіцый менш сталі пісаць?

— Скончыўся перыяд, калі я досыць шчыльна круціўся ў беларускамоўным асяроддзі, што, вядома, уплывала на напісанне песень. Калі такія зносіны спыніліся, і песні на беларускай мове перасталі складацца. А адмыслова нешта з сябе выціскаць, не так добра ведаючы мову, каб на ёй пісаць рыфмаваныя… тэкста, карыстацца слоўнікамі, як гэта робяць некаторыя “прасунутыя беларускамоўныя выканаўцы”… Але дзве песні на беларускай у новым альбоме будуць: загалоўная “Першы” ды “Чатыры кілаграма ката”, дзе толькі прыпеў на рускай. Кампазіцыя гэтая на гурт “Slayer”, дарэчы, падобная. Наогул, альбом атрымліваецца хуткім ды рознастылявым: там будзе “цяжаляк” (але не кшталту “Rammstein”, ад ўплыву якога мы пазбавіліся), рэгі, папсовыя рэчы, панк, вядома ж. Магчыма, уключым у рэліз кавер-версію песні з фільма “Новыя прыгоды няўлоўных” з патрыятычнай для беларусаў назвай “Пагоня”.

— Калі звярнуцца да анкеты на сайце гурта...

— Даўно яе не перачытваў.

— ...Уладзіміру Жырыноўскаму па-ранейшаму сімпатызуеце?

— Там так напісана?.. Як постаці публічнай — так. Ён калісьці з’яўляўся ў тэлепередачах на самыя розныя тэмы. І па-сапраўднаму раскрываўся, дарэчы, там, дзе гаворка пра палітыку не ішла. Вось тады і можна было ацаніць шырыню яго поглядаў, неардынарнасць меркаванняў, адукаванасць. Публіка бачыла перад сабой не павярхоўнага ды звадлівага папуліста, а чалавека зусім іншага, глыбокага, нестандартна думаючага. Ну а з таго, што памятаю ў гэтай анкеце, яшчэ засталася любоў да Бадлера. Адносная, мне зараз больш падабаюцца “вясёлыя паэты”.

— А нелюбоў да Земфіры, гуртоў “J:морс”, “Бі-2” засталася?

— З “J:морс” у той час, калі складалася анкета, мы знаходзіліся ў творчай канфрантацыі. Я нармальна стаўлюся да гэтага гурта, хоць творчасць яго як не ўспрымаў, так і не ўспрымаю. Апошнія гады ў нас, дарэчы, вельмі добрыя адносіны з яго лідэрам Уладзімірам Пугачам. Да “Бі-2” я стаў ставіцца нашмат лепш. Раней мне чамусьці здавалася, што яны “косяць” пад “Аукцыон”, але многія іх апошнія рэчы па душы прыйшліся. Земфіру як не мог трываць, так і не магу.

— Што ж яшчэ, акрамя “адноснага” Бадлера любіце з паэзіі?

— Ірценьева, Губермана, Арлушу.

— Якія перавагі ў жывапісе?

— Не разбіраюся ў ім. У любым. Нават у “Чорным квадраце”. Не разумею, як можна захапляцца карцінамі, бачыць у іх штосьці гэтакае. Фотаздымак значна глыбейшы, на маю думку.

— Як вы трапілі ў фільм “ГараШ”?

— Патэлефанаваў яго рэжысёр — Андрэй Курэйчык: “Ёсць роля! Калі не ты, дык хто?!” Здымалі ўсё весела, але вынік мне не асабліва спадабаўся. Фільм быў бы цікавейшым, каб Андрэй, жадаючы забяспечыць яму пракат, не імкнуўся ўплішчыць яго на фестываль “Лістапад”, даводзячы стужку па часе да больш-менш поўнага метра, і ў нейкіх месцах хочацца “падматаць сюжэт”. Быў бы фільм 20-хвілінным — прэтэнзій у мяне не было б ніякіх: класнае кіно. Але пры такой “малалітражнасці”, дарога яму выпала б толькі ў “ютуб”, і выдаткі не адбіліся б. Так што як маркетолаг Курэйчык усё правільна зрабіў.

— Якія самыя моцныя ўражанні ад падарожжаў?

— У Ізраілі першыя тры дні зразумець не мог, дзе я. Жыў у доме, які размешчаны метраў за дзвесце ад, як гаворыцца, акупаваных палестынскіх тэрыторый, ад выпаленай пустыні. Але Ерусалім — гэта Ерусалім. А неяк паехалі на Мёртвае мора, побач з якім знаходзіцца гара Масада. Яна настолькі ўразіла, што эмоцый на моры ўжо не засталося: зайшоў у ваду па шчыкалатку, пастаяў пару хвілін, сфатаграфаваўся і выйшаў.

— А сённяшні Мінск як адчуваеце? Ці не падаецца вам, што вёскі нашы паступова паміраюць, а ён ператвараецца ў вялікую вёску?

— Я не ведаю, як жыла і жыве беларуская вёска ў рэальнасці. Меркаваць мог толькі па вельмі нешматлікіх фільмах ды кнігах. Зараз — па інтэрнэце, па блогах. Там пішуць якраз тое, пра што вы спыталі. Калі ў слова “вёска” ўкладваць абразлівы сэнс, дык горад ператвараецца менавіта ў такую вёску, у валадарства “лявоніхi”.

— Адносна прапаноў па развіцці беларускай культуры?

— Першае — адмяніць “гастролькі” для нашых артыстаў. А яшчэ адзначыў бы беларускіх заслужаных ды народных рокераў.

Пытанні задавалі Дар’я АМЯЛЬКОВIЧ, Алег КЛIМАЎ, Барыс КРЭПАК, Настасся ПАНКРАТАВА, Яўген РАГIН, Сяргей ТРАФIЛАЎ, Юрый ЧАРНЯКЕВIЧ

Фота Таццяны МАТУСЕВІЧ

Аўтар: Алег КЛІМАЎ
спецыяльны карэспандэнт газеты "Культура"