Так, носьбітамі і захавальнікамі беларускага танца з’яўляецца некалькі прафесійных калектываў рэспублікі, шматлікія дзіцячыя і дарослыя самадзейныя гурты і ансамблі. Сцэнічнае ўвасабленне ў гэтых калектывах рознае: у залежнасці ад рэпертуару, кірунку дзейнасці і кваліфікацыі кіраўніка. Міжнародная асацыяцыя фольк-фестываляў CIOFF прапануе даволі стандартную класіфікацыю сцэнічнага ўвасаблення фальклору: “authentic” (аўтэнтычны), “elaborate” (апрацаваны), “stylized” (стылізаваны). Фальклорныя фестывалі ў такім выпадку вызначаюць свой фармат і запрашаюць пэўнага кшталту ўдзельнікаў. Большасць форуму прымаюць у сябе калектывы ўсіх трох ступеняў апрацоўкі фальклору. Невялікая іх частка (як правіла, гэта краіны Балтыі) працуюць толькі з аўтэнтычным матэрыялам. Некаторыя далучаюць яшчэ і апрацаваны фальклор, а хтосьці зусім не працуе з аўтэнтыкай.
Як бачым, большай частцы фестываляў патрэбен фальклор не стылізаваны, але апрацаваны. Ён у дастатковай ступені мае сваё сцэнічнае ўвасабленне і форму. Калі казаць пра танец (а на такіх фестывалях збольшага прадстаўлена харэаграфія), то гэта яго лексіка, малюнак, элементы драматургіі, музыка, касцюмы. У той жа час, апрацаваны фальклор стаіць побач з аўтэнтычным, а значыць, пераймае ад апошняга арыгінальную лексіку і манеру выканання. Таму харэографу-народніку спатрэбяцца веды пра аўтэнтычны неапрацаваны фальклор. Дзе ж можна атрымаць іх маладому спецыялісту? Ці мае сэнс сёння збіраць фальклор і вывучаць яго па першакрыніцах? Цяжка адказаць: з цягам часу сыходзяць носьбіты фальклору, але засталіся напрацоўкі ад экспедыцый мінулага. Гэта навукова-метадычная літаратура, рэпертуарныя зборнікі. Назаву толькі імёны Ларысы Алексютовіч, Міколы Козенкі, Юліі Чурко. У якасці больш грунтоўнага дапаможніка можна назваць выданне той жа Юліі Чурко “Беларускі харэаграфічны фальклор”. Мо трэба падумаць аб яго перавыданні.
Беларускі танец у неапрацаваным выглядзе зберагаюць і шматлікія самадзейныя калектывы. Гэта, як правіла, танцавальныя ансамблі, асновай рэпертуару якіх з’яўляюцца гарадскі бытавы танец. Апошні прыйшоў у вёску з горада, асіміляваўся, набыў характэрныя нацыянальныя рысы. Але ў рэпертуары гэтых калектываў могуць сустракацца і традыцыйныя танцы, карагоды, кадрылі ды полькі, уласцівыя тутэйшай мясцовасці. Вядома, гэтым калектывам часта бракуе сцэнічнай завершанасці канцэртных нумароў, але галоўнай пляцоўкай для іх з’яўляюцца не столькі сцэна, колькі народныя святы і фальклорныя фестывалі. Апошнім часам з’яўляюцца гурткі па вывучэнні народных, побытавых і сярэднявечных танцаў. Выступленні падобных калектываў можна пабачыць і ў сталіцы. За межамі Беларусі вядомы фестываль “Берагіня”, дзе аўтэнтычнай танцавальнай культуры належыць цэнтральнае месца. З лакальных фестываляў можна назваць “Скокі на Сёмуху” ў Чурылавічах Мінскага раёна.
“Беларускі танец” як прадмет існуе ў вучэбнай праграме на харэаграфічных спецыяльнасцях у каледжах мастацтваў і ва Універсітэце культуры і мастацтваў. Не хацелася б абагульняць, але часта на гэтым прадмеце вывучаюць менавіта беларускі сцэнічны танец з яго складанай лексікай, але зусім няма месца для вывучэння больш простых яго форм з іх асаблівым “генетычным кодам”. Студэнты могуць проста не адрозніваць многія элементы беларускага сцэнічнага танца ад элементаў танцаў іншых нацыянальнасцей, бо методыка выкладання часта прадуглежвае развіццё тэхнікі і манеры выканання ў акадэмічных формах. У аутара быў выпадак, калі група практыкантаў каледжа мастацтваў не змагла паўтарыць сходу рухі нескладаных танцаў “Грачанікі” і “Акуліна”, і “ўхапіць” іх манеру выканання. І, галоўнае, яны не разумелі, навошта ім тое?
Установы адукацыі рыхтуюць не толькі выканаўцаў для прафесійных калектываў, але і кіраўнікоў для самадзейнасці, выкладчыкаў ДШМ. Дарэчы, на аддзяленнях народнай творчасці, дзе таксама навучаюцца харэографы, карціна, падаецца, можа быць лепшай. На дзіва, на такіх спецыялізацыях, як “народны хор”, “рэжысура масавых святаў” беларускі аўтэнтычны танец можна яшчэ сустрэць. Такія формы не толькі простыя для вывучэння нехарэографам, але і дапасуюцца да народных святаў і з’яўляюцца аздабленчай часткай сцэнарыяў. Пачатковая форма адукацыі — школы мастацтваў прадуглежваюць вывучэнне на прадмеце “Народны танец”, хаця некаторыя школы спрабуюць вывучаць беларускі танец асобна па эксперыментальным вучэбным плане ці прадмеце па выбары. Думаю, што такую практыку можна толькі заахвочваць.
Некалькі слоў пра музычнае суправаджэнне беларускага танца. У наш час галоўным сродкам захавання і агучвання музыкі з’яўляюцца фанаграмы. “Жывы” аркестр дазволіць сябе можа далёка не кожны. Фармат фэстываляў па лініі CIOFF, як правіла, патрабуе “жывога” суправаджэння, камерцыйныя ж фестывалі дазваляюць фанаграму. Часта гатовы музычны твор з’яўляецца крыніцай для пастаноўкі танца. Але выбар фанаграм з беларускай танцавальнай музыкай, на вялікі жаль, малы. На гэтую акалічнасць скардзяцца харэографы. Можна назваць калектывы, якія выпусцілі не адзін дыск, дзе сустракаецца танцавальная музыка — тыя ж заслужаныя аматарскія калектывы Беларусі “Крупіцкія музыкі” і “Паазер’е”. Можна параіць харэографам кампазіцыі “Старога Ольсы”, але гэта больш у духу сярэднявечнай гарадской музыкі. Застаецца толькі спадзявацца, што цікавасць да беларускага танца не знікне не толькі ў харэографаў, але і ў музыкаў.