Д.: — Віктар рос і далучаўся да мастацтва на маіх вачах. Але мая сфера — акадэмічная музыка, і калі яго стаў цікавіць рок, гэта міжволі захапіла і мяне, бо я адчуў новыя тэмбравыя, фактурныя магчымасці, віртуознасць гітары як інструмента, моцную энергетыку. У выніку з’явіліся дзве сімфоніі, якія з’ядналі абодва напрамкі: 9-я — з саліруючай электрагітарай, 13-я — дзе гэты інструмент пададзены ўжо не як сольны, а як аркестравы.
— Але ж яшчэ раней у вас былі і рок-кампазіцыі — яны нават на з’ездзе Саюза кампазітараў гучалі. Гэта была ваша ідэя ці сына?
Д.: — Віктар марыў сыграць маю музыку. Мне ж хацелася — паказаць ягоны гурт “Інспектар” шырокай публіцы. Так што нашы памкненні, можна сказаць, супалі.
В.: — Аранжыроўкі для свайго гурта я рабіў сам. І гэтае супрацоўніцтва нам вельмі дапамагло ў 9-й сімфоніі. Той вопыт 9-й сімфоніі вельмі прыдаўся ў далейшым, калі з гуртом “Rage” мы рабілі некалькі праектаў з аркестрам.
— Цікава, што гэта былі не толькі сумесныя выкананні, як у іншых рок-каманд, але і ўласныя буйныя праекты: сумесныя гастрольныя туры з сімфанічным аркестрам “Маладая Беларусь” нашай Акадэміі музыкі на чале з Міхаілам Казінцом, нашумелы аўдыяпраект — араторыя “Ерэтык” паводле архіўных дакументаў ХVІ стагоддзя на трох мовах, дзе гучанне рок-гурта накладалася на запісы з аўтацытатамі вашага бацькі: з яго сімфоній, квартэта, опер “Сівая легенда” і “Францыск Скарына”…
В.: — Сапраўды, мы вылучаемся яшчэ і тым, што робім не аркестравыя аранжыроўкі ранейшых песень ды рок-кампазіцый для гурта, а з самага пачатку ствараем нешта арыгінальнае менавіта для сумеснага выканання. Літаральна колькі тыдняў таму выпусцілі чарговы такі альбом — “LMO” (Lingua Mortis Orchestra). Паводле стылю — аркестравы metal, больш жорсткі за рок. Мая ідэя была сабраць такі склад — больш за сотню ўдзельнікаў: два студэнцкія аркестры — з Мінска і Барселоны, гурт “Rage”, чатыры оперныя спевакі, мінскі хор, беларуская бабуля (насамрэч, мы скарысталі там адзін з запісаў фальклорнай экспедыцыі, зроблены маім сябрам), традыцыйныя інструменты розных народаў. Тая ж тэма, што і ў араторыі “Ерэтык”, — трагедыя барацьбы з іншадумствам, толькі ўжо пазней, на мяжы ХVІ — ХVІІ стагоддзяў. Гэткая аднаактовая метал-опера — на 50 хвілін.
— Дзмітрый Браніслававіч, ды з такім сынам вам бы мюзіклы пісаць! Ведаю, што ў свой час у вас нават была задума мюзікла “Майстар і Маргарыта”…
Д.: — Мюзікл — гэта праца ўсёй пастановачнай брыгады, дзе вельмі шмат залежыць ад іншых. Звярніце ўвагу: згаданая метал-опера — аўдыяпраект. Сцэнічная пастаноўка патрабавала б кампрамісаў. Таму апошнім часам я пішу пераважна сімфоніі: яны — самадастатковыя.
— Віктар, а вам сімфанізм — як асобая сістэма мыслення, драматургіі, развіцця музычнага матэрыялу — штосьці дае як музыканту?
Д.: — Драматургія ў “Rage” заўсёды добра адбудавана — і ў буйных творах, і на канцэртах. Яны практыкуюць не песні, а даволі працяглыя, хвілін па дзесяць, кампазіцыі, поўныя стылёва-тэмбравых фарбаў.
В.: — Гэта некамерцыйныя, “нефарматныя” праекты. Але поспех у слухачоў — вялізны. Мы выступалі і на вялікіх рок-фестывалях, што збіраюць па сто тысяч слухачоў, — і ўсе слухалі.
Д.: — Я бачыў фрагменты тэлетрансляцый аднаго з іх. Якія адухоўленыя твары — па абодва бакі сцэны! Бывае, нават у філармоніі такіх не заўважыш…
В.: — Дык падобныя праекты немагчыма рабіць без сур’ёзнай акадэмічнай адукацыі.
Д.: — У савецкія часы існавала такое паняцце, як "кампазітар-меладыст". Маўляў, галоўнае — мелодыя. Але пры такім падыходзе атрымліваецца, што ўласна музыку — сам вобраз, які складаецца не толькі інтанаваннем, але і тэмбравымі фарбамі, разгортваннем у часе, — стварае хтосьці іншы. Дык хто ж тады аўтар?
В.: — Я зараз і сам выкладаю, вяду майстар-класы, семінары, адкрыў сваю прыватную школу. І вельмі рады, што мне пашчасціла атрымаць пачатковую музычную адукацыю ў Беларусі. Я займеў тую глебу пад нагамі, адштурхнуўшыся ад якой, можна ісці далей.
Гэта была і ігра на віяланчэлі, праз якую я добра ведаю ўсе аркестравыя струнныя, і добрая падрыхтоўка па тэорыі, і шырокі гістарычны разгорт. Але ж і ўласна рок-музыка патрабуе навучання!
— Рок і аўтагонкі, дзе вы таксама чэмпіён, — штосьці блізкае?
В.: — Не толькі ў сэнсе выкіду адрэналіну. І там, і тут патрабуецца кантроль над сваёй энергіяй, веданне мяжы, што аддзяляе энергію ад агрэсіўнасці. Рызыка на сцэне толькі на першы погляд меншая, бо ты кантралюеш яшчэ і рэакцыю слухачоў…
— Веданне камп’ютарных тэхналогій таксама неабходнае сучаснаму музыканту?
В.: — Неабавязкова. Бывае, чым больш музыканты звяртаюцца да камп’ютара, тым менш у іх ідэй. Гэта толькі сродак, які можа спрасціць рэалізацыю думкі, а не нарадзіць яе. А вось акцёрскае майстэрства для любога музыканта — адно з самых неабходных. Вядома, любое шоу стварае цэлая каманда — як гэта бывае на кіназдымках. Светлавы дызайн, выкарыстанне лазера праграмуецца па партытуры, рэжысіруецца. Але ж і ад музыканта патрабуецца — ігра, ва ўсіх сэнсах слова!
Д.: — Не менш важны артыстызм і ў класіцы. Тыя ж дырыжоры — чым не шоўмены? Відовішчнасць апошнім часам запатрабавана ўсё больш — паўсюль. Бачыў неяк замежны тэлеконкурс. Уключалася рокавая фанаграма — і пад яе, узяўшы ў рукі гітару, трэба было артыстычна пераконваць гледача, як апантана ты іграеш. Па сіле эмацыйнага ўздзеяння — непараўнальна!
— А якую ролю адыгрывае пры гэтым сам інструмент? Віктар, вы ж невыпадкова ўзяліся яшчэ і за выраб электрагітар?
В.: — Тут усё, як у класіцы: без добрага інструмента папросту немагчыма выйсці на высокі ўзровень. З электрагітарамі ўсё яшчэ больш складана: электроніка, мікрафоны, шнуры, педалькі. І важна знайсці не проста прыгожы гук, а такі, які падыходзіць для таго або іншага стылю. Вялікая розніца і паміж электраінструментамі для канцэртнага выканання ці для студыйных запісаў. А калі гэта інструмент для ансамблевай ігры, як у тым жа трыа “Rage”, дзе адной электрагітарай даводзіцца запаўняць усю аранжыроўку, дык патрабаванні яшчэ большыя. Дый хочацца, каб твой гук быў пазнавальным, адметным. Мне цяжка было знайсці інструмент, які задавольваў бы. І я стаў ствараць свае — эксперыментаваць, супрацоўнічаць з рознымі фірмамі. Выпусціў гукаўзмацняльнікі, некалькі мадэлей электрагітар.
— Дый прадзюсіраванне вам не чужое. Але — не беларусаў!
В.: — Я б і дапамог, ды не ведаю, каму і як. Беларускіх музыкантаў нідзе не бачна, не чутна. Нядаўна быў у журы, праводзіў адбор расійскіх гуртоў на міжнародны фестываль, дык у фінале з пяцёркі лепшых вельмі цяжка было спыніцца на кімсьці адным: усе — добрыя. У Мінску, мне кажуць, таксама ёсць такія, але дзе яны? Сёння вельмі запатрабаваны разнастайныя абменныя праекты, сяброўства паміж гуртамі розных краін. Туды-сюды хтосьці кагосьці запрашае. Спачатку — па клубах, потым — па фестывалях. Але ў Беларусі гэта не практыкуецца. Колькі езджу па свеце — ніколі наш гурт “Rage” ніводнае канцэртнае агенцтва не паклікала ў той жа Мінск. Не запрашалі і мяне — з майстрам-класам, да прыкладу, у музычны каледж, дзе я вучыўся, дзе ёсць эстраднае аддзяленне і хапае маіх фанаў. Хаця ад бацькоўскага дома да каледжа — двор перайсці.
Не бачу я і таго, што было, да прыкладу, пры Мулявіне, калі старэйшыя музыканты падтрымлівалі маладых, калі пры яго калектыве студыйна гадавалася моладзь. Добра памятаю, як у складзе “Песняроў” я выскокваў на сцэны стадыёнаў, са страху забываючы, што граць, — і асноўны гітарыст Саша Растопчын мне дапамагаў. Але ж які вопыт! Чаму б не рабіць штосьці падобнае і сёння? Дый я сам, калі вучыўся, імкнуўся запрасіць зорак пайграць са мной. Ці ёсць такія ініцыятывы зараз?
— Мы вярнуліся да тэмы педагогікі. Дзмітрый Браніслававіч, ваш стаж выкладання ў Акадэміі музыкі — ледзь не паўстагоддзя. Сярод вашых выпускнікоў — ледзь не ўсе самыя выбітныя беларускія кампазітары. Сёння студэнты змяніліся? Ці звяртаецеся вы з імі, як называецца адзін з вашых твораў, “Да пытання аб узаемаразуменні”?
Д.: — Ніколі не кажу, што я — настаўнік. Бо можна называць сваім настаўнікам і таго, у каго не займаўся непасрэдна, а вучыўся на прыкладзе ягонай творчасці. Але ж на кампазіцыю сёння паступаюць, у асноўным, дзяўчаты. Часцей за ўсё, яны яшчэ і дзесьці працуюць, таму сачыненне музыкі для іх — бы нейкае хобі. А вось з сынам я кампазіцыяй не займаўся...
В.: — Але ж я вучыўся, яшчэ коўзаючыся пад раялем! Шмат мне дало і тое, што пазней я наведваў рэпетыцыі бацькоўскіх твораў з аркестрам, бачыў яго партытуры. Галоўнае — трапіць у атмасферу. І жыць у ёй. І расці! Гэта бясконцы працэс...
Фота Юрыя ІВАНОВА