Магутны тэндар магутных прапаноў

Лішне нагадваць, што Веткаўшчына — пацярпелы ад чарнобыльскай бяды рэгіён. Але варта яшчэ раз падкрэсліць: яго сённяшнія сацыяльныя праблемы звязаны збольшага менавіта з колішняй міграцыйнай сітуацыяй... А яшчэ на пачатку 1980-х гаворка ішла пра натуральнае зліццё Гомеля з Веткай — будучай зонай актыўнага адпачынку жыхароў абласнога цэнтра. Катастрофа на ЧАЭС адсунула “курортную” мару веткаўцаў на невядомы тэрмін. Цяперашнюю яву раёна інакш як постчарнобыльскай не назавеш. На парадак зменшылася насельніцтва, з буйных прадпрыемстваў засталася бавоўнапрадзільная фабрыка, куды сыравіну завозяць з Ташкента праз Прыбалтыку, а прыватны бізнес укладае грошы пакуль толькі ў развіццё гандлёвай сферы... Карацей, па словах начальніка аддзела культуры Веткаўскага райвыканкама Уладзіміра Мельнікава, у межах Веткаўшчыны спонсарам і інвестарам клубаў ды бібліятэк узяцца пакуль проста няма адкуль. Ды і за межамі раёна адшукаць іх пакуль не ўдалося. Але гэта не азначае, што дадзенае пытанне ў аддзеле культуры раз і назаўжды знята з парадку дня. Так або інакш, а жыццё на Веткаўшчыне працягваецца, і сумным яго ніяк не назавеш...

Брэндаў — хапае, спонсараў — не

“Жыць, а не змагацца за жыццё!” — гэты дэвіз стратэгічнага ды пазітыўнага развіцця ўласцівы кожнаму беларускаму раёну, пацярпеламу калісьці ад чарнобыльскай бяды. На Веткаўшчыне да яго ажыццяўлення ставяцца з не меншым піетэтам. “Нам ёсць што адраджаць, — кажа Уладзімір Мельнікаў. — Вёска Неглюбка, дзе і па сёння ткуць унікальныя ручнікі, была за савецкім часам добра вядомая і ў Японіі, і ў ЗША, куды нашы традыцыйныя вырабы пастаўляліся за немалую суму цвёрдай валюты. І ў нас ёсць намер аднавіць цэнтр ткацтва ды колішні турыстычны маршрут да гэтага паселішча, унікальнага сваімі спрадвечнымі традыцыямі...”

У кірунку ўпэўненага пашырэння сферы культурнага ўплыву, у тым ліку і міжнароднага, надзвычай эфектыўна дзейнічае сёння Веткаўскі музей народнай творчасці імя Ф.Р. Шклярава (пра гэта гаворка — крыху ніжэй). Пашыраецца колькасць народных і ўзорных самадзейных калектываў, цяпер іх — 13. Больш за тое: іхняя міжнародная гастрольная дзейнасць становіцца ці не нормай. Да прыкладу, фальклорны калектыў “Стаўбунскія вячоркі” літаральна днямі прывёз дыплом І ступені з VII Міжнароднага фальклорнага фэсту ў Санкт-Пецярбургу... Усё так, культурных брэндаў у раёне хапае. Імкненне жыць, а не змагацца за жыццё, назіраецца і ў тым, што ў Ветцы паболела прыгожых жылых дамоў. Дарэчы, па горадзе ў работнікаў культуры дэфіцыту на жытло няма. Карацей, не да радыяфобій цяпер на Веткаўшчыне. Паўсюль, у тым ліку і ў аддзеле культуры, пануе напружаная стваральная праца.

Тым не менш, сацыяльныя праблемы ёсць, і іх ніхто на Веткаўшчыне не прыхоўвае. Маўляў, дынаміка пазітыву ў постчарнобыльскіх умовах — справа агульнадзяржаўная, мясцовага бюджэту тут, як ні намагайся, не хопіць. Раён, як паведамляе намеснік старшыні Веткаўскага райвыканкама па сацыяльных пытаннях Сяргей Кончыц, датуецца на 75 працэнтаў. Спонсарства ў культуры — эпізадычнае і не мае сістэмнага характару. У тым ліку і з гэтай прычыны не ўсё як мае быць з матэрыяльнай базай. Дзіцячая бібліятэка месціцца ў будынку камбіната бытавога абслугоўвання. Пры ГДК дзейнічае восем народных калектываў, а месца для іх рэпетыцый хранічна не стае. Галоўны спецыяліст аддзела культуры Алена Бартноўская распавядае, што на мадэрнізацыю ўстановы (з прыбудовай дадатковых памяшканняў) пакуль не хапае грошай.

У свой час (і “К” пра гэта пісала) у мясцовага кіраўніцтва быў намер ініцыяваць правядзенне ў Ветцы Дня беларускага пісьменства. Намер не рэалізаваны і па сёння. А апякунскі савет, па шматлікіх мясцовых меркаваннях, ствараць на інвестыцыйнай пустэчы проста немэтазгодна. Таму раён шчыльна супрацоўнічаў з праектам “Развіццё міжнароднай даследчай і інфармацыйнай сеткі па Чарнобылі (ICRIN)”, з Праграмай развіцця ААН. У выніку музей займеў аўдыягіды, а Цэнтральная бібліятэка — Цэнтр інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій, дзе чытачы бясплатна карыстаюцца відэасувяззю, Інтэрнэтам, алічбоўкай інфармацыі... Але названыя праграмы спынілі сваю дзейнасць. Значыць, і падыходы да вышуквання пазабюджэту, па перакананні начальніка аддзела культуры, таксама неабходна змяняць.

Прынада для старавераў свету

Свая тактыка, да прыкладу, — у мясцовага Музея народнай творчасці. З пэўнага часу ён — юрыдычная асоба. Проста кажучы, можа больш-менш вольна распараджацца тымі грашыма, што зарабляе. І распараджаецца, як падаецца, вельмі рацыянальна. Установы Веткаўшчыны, да прыкладу, зарабілі летась больш за 240 мільёнаў пазабюджэтных рублёў, а 76 мільёнаў — сам музей. У тым ліку тры з паловай мільёны рублёў — грошы, атрыманыя ўстановай ад наведвальнікаў, што прыехалі ў Ветку з дапамогай турыстычных фірм. Колькі ж было тых музейных наведванняў у мінулым годзе? Аж 13 тысяч! Дырэктар музея Галіна Нячаева ўпэўнена, што няўхільны рост індывідуальных наведвальнікаў (а сярод іх — аўтааматары, байкеры, веласіпедысты, у тым ліку і замежныя) — красамоўны паказчык росту цікавасці да ўстановы.

А для таго, каб гэтая цікавасць не менела, лічыць Галіна Нячаева, грошы з патэнцыйных спонсараў трэба не “даіць”, а прапаноўваць ім жыццяздольныя інвестыцыйныя праекты. Адзін з іх — пераўтварэнне будынка колішняга ваенкамата ў адзін з музейных карпусоў (усе яны размешчаны на веткаўскай Краснай плошчы, створанай стараверамі па ўзоры аднайменнай плошчы ў Маскве). Другі — заключэнне кантрактаў на рэалізацыю за ўласныя пазабюджэтныя грошы ўласных рэкламных дызайнерскіх праектаў. У выніку іх з’яўляюцца і імгненна рэалізоўваюцца адмысловыя сувеніры з музейным лагатыпам...

А цяпер — пра першы праект. Па ініцыятыве начальніка ўпраўлення культуры Гомельскага аблвыканкама Алега Рыжкова будынак ваенкамата мяркуецца пераўтварыць у... рэстаран стараверскай кухні. Галіна Нячаева з гэтай нагоды распавядае пра тое, як музей наведала дэлегацыя італьянцаў, якая была ўражана скарбамі стараверскага мастацтва, але паабедаць з густам у райцэнтры так і не здолела... Мяркуецца, што ў новым будынку з’явяцца гасцінічныя нумары, а таксама — сувенірная крама. І ўсё будзе вытрымана ў старадаўнім веткаўскім стылі.

Канешне ж, грошай, заробленых музеем, не хопіць на мадэрнізацыю будынка былога ваенкамата. Як распавядае намеснік дырэктара музея па адміністрацыйна-гаспадарчай частцы Святлана Кавалёва, яшчэ ў 2006 годзе пад праект была падрыхтавана праектна-каштарысная дакументацыя. Летась выдаткавалі 60 мільёнаў на замену аварыйнага даху. Потым фінансаванне спынілася, нягледзячы на тое, што рамонт павінен быў фінішаваць яшчэ ў мінулым годзе.

Праект, натуральна, — жыццяздольны, цікавы і перспектыўны. Чаму ж на яго не “клюе” інвестар? “А хто цяпер укладае грошы у культуру?” — пытаннем на пытанне адказваюць мясцовыя работнікі культуры. Маўляў, стабільных прыбыткаў ад рэалізаванага праекта не дачакацца ні заўтра, ні паслязаўтра. У Сяргея Кончыца да справы — больш прагматычны і дзелавы падыход: 17 — 18 мая ў Гомелі прайшоў Міжнародны эканамічны форум з выездам у Ветку. Пра вынікі перамоў казаць пакуль зарана. Аднак Алег Рыжкоў перакананы, што для спонсарскай удачы патрэбны магутны тэндар магутных прапаноў, ды і “стараверскай” ідэі для будучага пераўвасаблення былога ваенкамата — усяго толькі месяц...

І апошні пункт гледжання наконт далейшай распрацоўкі “стараверскай” тэмы, які належыць Галіне Нячаевай. У Ветцы, па яе перакананні, сабраны ўнікальны збор стараверскіх мастацкіх артэфактаў, да якіх цяпер праяўляе цікавасць літаральна ўвесь свет. Інакш кажучы, у перспектыве не апякунскі савет варта ў Ветцы ствараць, а дабрачынны фонд старавераў свету. Прынамсі, карысці ад гэтага будзе больш.

Палацавая перспектыва Хальча

Што варта зрабіць, каб інвестыцыйная пустэча стала ўрадлівай дзялянкай для плённага супрацоўніцтва бізнесу і мясцовай культуры? “Скарыстаць новую тактыку супрацы са спонсарамі!” — упэўнены Сяргей Кончыц. “К” пісала нядаўна пра райвыканкамаўскі сайт, дзе змешчаны досыць прывабны, падавалася б, інвестпраект, звязаны з адраджэннем палаца ў вёсцы Хальч. Дык вось, за тры гады сеткавая прапанова не зведала аніякага водгуку. Начальнік упраўлення культуры Гомельскага аблвыканкама для “прасоўвання” і гэтага аб’екта выкарыстаў “выязныя” магчымасці эканамічнага форуму. Яго ўдзельнікі наведалі і Хальч. Такі выразны веткаўскі акцэнт гомельскага мерапрыемства — невыпадковы.

Нагадаем, што сядзібна-паркавы комплекс у Хальчы знаходзіцца сёння ва ўласнасці палацава-паркавага ансамбля Румянцавых і Паскевічаў у Гомелі...

Хальчанскі палац — легенда майго юнацтва. Справа ў тым, што Ветку і Хальч падзяляе Сож. І ледзь не ўсё маё вакацыйнае дзяцінства, якое я бавіў на “веткаўскім” баку рэчкі, на правым высокім “хальчанскім” лунаў белакаменны палац. Кажуць, ён быў узведзены ў XIX стагоддзі на месцы старадаўняга гарадзішча. Цяпер палац — “паточаны” часам і без інвестара неўзабаве проста сканае... А краявіды тут — непаўторныя. І берагавая тэраса, якая пануе над поймай, і таямнічыя садовыя масівы хальчанскага ўрочышча Зыбень...

Нездарма ўвесь гэты адмысловы архітэктурна-ландшафтны комплекс уключаны ў турыстычны маршрут “Залатое кольца Гомельшчыны”. Больш за тое: як пазначана на сайце, “…гэтая частка вобласці ўяўляе з сябе зону рэгіянальнага ўзаемадзеяння Беларусі, Расіі і Украіны”. А гэта — непазбежныя міжнародныя турыстычныя стасункі, карысць ад якіх ледзь не штодня ўжо адчувае, да прыкладу, Веткаўскі музей народнай творчасці... І не забывайцеся на тое, што Ветка праз час — з прычыны вось такой міжнароднай геаграфічнай прывабнасці і бясконцай ландшафтнай маляўнічасці — абавязкова стане масавай зонай адпачынку, і не толькі для Гомельшчыны. А паміж Веткай ды Гомелем — Хальч.

І як казаў начальнік абласнога ўпраўлення культуры, прапанова па “трансфармацыі” мясцовага палаца з’яўляецца той магутнай заяўкай на тэндар, які не можа не прывабіць дальнабачнага інвестара. “Мы прапаноўваем будучаму спонсару, — падкрэслівае Алег Рыжкоў, — свабоду выбару і творчасці. Інакш кажучы, ён можа стварыць тут музейна-турыстычны цэнтр, агракомплекс з самымі рознымі відамі культурных і сэрвісных паслуг, скансен, гасцініцу для карпаратыўнага ды сямейнага адпачынку...” А побач — Сож, значыць — рыбалка, пракат лодак, катамаранаў. Маляўнічы прысожскі бераг — цудоўная магчымасць для наладжвання тэматычных анімацый, фестываляў, выставак, абрадавых ды каляндарных святаў...

Мы іншым разам забываемся на тое, што жывём у Беларусі на залатой турыстычнай жыле, а для “распрацоўкі” яе патрэбна не толькі жылка камерцыйная, але і немалыя грашовыя ўкладанні. Інакш “курачка” так і не знясе “яечка”. А яно цяпер для Веткаўшчыны — адна з умоў дынамічнага пазітыўнага развіцця.

На крэатыўшчыкаў — вакансіі?

І яшчэ адна праблема, уласцівая чарнобыльскаму рэгіёну. Натуральна, — кадравая. На Веткаўшчыне — сем вакансій харэографаў, акампаніятараў. А для таго, каб ствараць магутны тэндар прапаноў, патрэбны, пагадзіцеся, кваліфікаваныя спецыялісты. Такія, да прыкладу, як дырэктар мясцовага музея Галіна Нячаева. Я доўга высвятляў, хто яшчэ з работнікаў культуры крэатывіць без стомы і на агульную сацыяльна-эканамічную карысць. На жаль, сярод шараговых спецыялістаў такіх знайшлося няшмат. Ініцыятывамі ж “фантануе” кіраўніцтва.

Пра слушныя прапановы начальніка ўпраўлення культуры Гомельскага аблвыканкама Алега Рыжкова вы ўжо ведаеце. А ідэя начальніка аддзела культуры Веткаўскага райвыканкама Уладзіміра Мельнікава наступная. Незадзейнічаным у культурным плане, па ягоным цвёрдым меркаванні, застаюцца веткаўскі ставок з маляўнічым курганам пасярэдзіне ды стары парк са стадыёнам побач. Масавыя мерапрыемствы на стадыёне аддзел культуры ладзіць перыядычна. А вось летняя танцпляцоўка сярод старасвецкіх дубоў у старым парку дзейнасць сваю, на жаль, спыніла з прычыны састарэласці.

“Дык чаму, — кажа Уладзімір Мельнікаў, — не арганізаваць летнія танцы на азёрнай выспе-кургане?” І гэтая прапанова, на мой погляд, цалкам слушная. Моладзі, як пераконвае выконваючая абавязкі дырэктара ГДК Алена Бяспалава, у райцэнтры шмат, а танцы “на пленэры, а-ля 1980-я” зноў уваходзяць у райцэнтраўскую моду. Безумоўна, для гэтага патрэбны грашовыя ўкладанні. Уладзімір Мельнікаў мяркуе, што на “танцавальнай” выспе будзе дзейнічаць кавярня. Патрэбна не толькі танцпляцоўка, але і належныя асвятленне, гучанне.

Так, калісьці Ветка славілася сваімі вакальна-інструментальнымі ансамблямі, летнімі танцамі. На сёння, між тым, ёсць у райцэнтры і цудоўны духавы аркестр. І падаецца, гучаць на азернай выспе ён будзе не горш. Словам, чарговы веткаўскі брэнд, пакуль — перспектыўны...

І яшчэ адна кадравая акалічнасць, якая можа паслужыць прыкладам для сельскіх работнікаў культуры з іншых раёнаў ды абласцей. У Радузе я пазнаёміўся з бібліятэкарам Ганнай Каменевай. Аказваецца, яна, не чакаючы загадаў “зверху”, па асабістай ініцыятыве і за ўласныя грошы, скончыла камп’ютарныя курсы і курсы сакратара-рэферэнта. У выніку цудоўна валодае камп’ютарам, не мае праблем з напісаннем сцэнарыяў. Так што свята вёскі ў Радузе пройдзе, сапраўды, з абавязковымі крэатыўнымі сюрпрызамі. Праўда, як аказалася, аграгарадоцкая бібліятэка не мае камп’ютара, — Ганна Каменева карыстаецца сваім, хатнім. Яшчэ адна постчарнобыльская праблема. Уладзімір Мельнікаў паведаміў, што і яна вырашыцца ў бягучым квартале. Выдаткавана 30 мільёнаў для набыцця камп’ютарнай тэхнікі не толькі для Радугі, але і для Стаўбуна, Вялікіх Нямкоў... Словам, жыццё на Веткаўшчыне працягваецца. Жыццё і праблемнае, і цікавае адначасова…