Аўтары

Маляваныя дываны — унікальная беларуская традыцыя з ХХ стагоддзя. Амаль забытая, пакрысе яна адраджаецца — маляванкі лепшых мастакоў мінулага захоўваюцца ў музеях, імёны Алены Кіш і Язэпа Драздовіча цяпер ведаюць усе адукаваныя людзі. Але жыве традыцыя тады, калі ёсць сучасныя творцы і сучасныя творы. 17 лютага ў Мінску ў Дзяржаўным музеі гісторыі беларускай літаратуры адкрылася вялікая выстава “Чароўных слоў увасабленне. Легенды, паданні і казкі Віцебшчыны ў маляваных дыванах”. Такога ў сталіцы Беларусі раней не было — 21 майстар з Віцебскай вобласці прадстаўляе свае яскравыя, казачныя маляванкі. І гэта трэба бачыць. Выстава будзе ісці цягам двух месяцаў.

Унікальны вясковы абрад, адметная рамесная традыцыя мясцовасці, непаўторная манера спеваў пэўнага рэгіёна — багацці народнай беларускай культуры могуць стаць падмуркам для захапляльнага культурна-пазнавальнага турызму. Удалыя прыклады падобнага спалучэння ў Беларусі ўжо ёсць, хаця асноўная праца ў гэтым кірунку яшчэ наперадзе. На пачатку новага года былі апублікаваныя вынікі даследавання аб выкарыстанні нематэрыяльных гісторыка-культурных каштоўнасцей у турыстычнай дзейнасці цягам апошніх трох гадоў. Якіх поспехаў дасягнулі вобласці, раёны і асобныя рэгіёны ў гэтай справе, з якімі праблемамі яны сутыкаюцца і на што яшчэ варта звярнуць увагу?

У свеце сучаснай фалькларыстыкі і сучаснага фальклорнага мастацтва імя Наталлі Матыліцкай гучыць надзвычай аўтарытэтна. Так, яна навуковец-даследчык, выкладчык кафедры этналогіі і фальклору БДУКіМ. Але найперш — спявачка, выканаўца народных песень у старадаўняй, аўтэнтычнай манеры. На сцэнах падобныя спевы і дагэтуль рэдкасць, а што ўжо казаць пра канец 80-х гадоў, калі Наталля пачынала спяваць! Ці пра пачатак 90-х, калі ўзнік знакаміты гурт “Ліцьвіны” — ён адным з першых адкрываў беларускаму слухачу нашу музычную спадчыну. Вакалісткай “Ліцьвінаў” Наталля Матыліцкая і была. А потым спявала ў групе Юрыя Выдронка Ur’ia — там выдатна спалучаліся народныя спевы і сучасныя рытмы, спявала ў групе “Рада”, як сольная артыстка ўдзельнічала ў многіх міжнародных фестывалях, прадстаўляла нашу краіну на фальклорным фестывалі Еўрапейскага вяшчальнага саюза, і многае-многае іншае. Сёння мы звернемся да гісторыі, да тых гадоў, калі працэс па адраджэнні беларускіх аўтэнтычных спеваў быў на самым пачатку, і прысвяцім нашу размову, сярод іншага, 30-гадоваму юбілею гурта “Ліцьвіны”, што адзначаецца сёлета.

“У якой бы краіне свету ні давялося быць, усё параўноўваў са сваімі Федзюкамі”, — пісаў у аўтабіяграфічнай “Споведзі” знакаміты беларускі кінарэжысёр Міхаіл Пташук. Федзюкі — вёска ў Ляхавіцкім раёне Брэсцкай вобласці, дзе рэжысёр нарадзіўся і вырас. Былі потым розныя сталіцы свету, былі слава і званне народнага артыста Беларусі, былі дзяржаўныя прэміі і перамогі на вялікіх кінафестывалях. А думкі пастаянна вярталі ў родную вёску. Жыццё Міхаіла Пташука абарвалася ў аўтакатастрофе ў 2002 годзе. І цяпер на яго роднай ляхавіцкай зямлі штогод, на дзень нараджэння рэжысёра 28 студзеня, адбываюцца памятныя святочныя падзеі. І сёлета цэлы Тыдзень памяці Міхаіла Пташука прайшоў на Ляхавіччыне.

“Ад прадзедаў спакон вякоў” нам дасталася наша народная культура. Многае, праўда, забыта, многае згублена, але многае і пакрысе вяртаецца. Так, цягам апошніх шасці гадоў на Віцебшчыне адраджаліся старажытныя вобразы і мастацтва вырабу гліняных цацак Аршанскага Падняпроўя і Віцебскага Падзвіння: адраджаліся супрацоўнікамі Віцебскага абласнога метадычнага цэнтра народнай творчасці і мясцовымі майстрамі. У 70-х гадах мінулага стагоддзя гэтая архаічная культура, што бярэ свой пачатак яшчэ ў часы неаліту, на Віцебшчыне была ўжо амаль страчана — як знікалі ганчарныя цэнтры, так знікала і традыцыя народнай цацкі. Але на гэты момант ёсць дасягненні, якімі можна пахваліцца.

Што агульнага паміж славутым карэйскім бойз-бэндам BTS, які ў апошнія гады б’е рэкорды сусветных чартаў, і народнай эстраднай студыяй “Раніца” Цэнтра культуры аграгарадка Верцялішкі? І тым і другім музыку піша Арцём ARSTON, а студыяй “Раніца” ён яшчэ і кіруе. Напрыканцы лістапада самы папулярны карэйскі бойз-бэнд BTS выдаў свой чарговы альбом, які імгненна і прадказальна ўзначаліў альбомны чарт Billboard. Кампазіцыя “Stay” з гэтага альбома таксама неўзавабе трапіла на першы радок аднаго з чартаў Billboard — а спрадзюсіраваў яе ды-джэй Арцём Arston з Верцялішак. З грандамі электроннай музыкі ён даўно супрацоўнічае, але супраца з BTS — зоркай першай велічыні ў шоу-бізнесе, першае месца хіт-парада Billboard, некалькі дзясяткаў мільёнаў праглядаў на YouTube — гэта як здзяйсненне самай неверагоднай мары. Тым не менш, у роднай Беларусі Арцёма не назавеш чалавекам вядомым. То пастараемся трохі выправіць сітуацыю.

Мінулы год для кіно быў неспрыяльны, нацыянальная кінастудыя “Беларусьфільм” даўно змагаецца з крызісам, але — жыццё ідзе, і вялікія праекты, значныя ў маштабе ўсёй Беларусі, усё ж з’яўляюцца. Завершана праца над першым беларускім поўнаметражным анімацыйным мюзіклам “Зоркі сёмага неба”, прэм’ера якога павінна была адбыцца якраз на гэты Новы год. Праўда, цяпер з’яўлення фільма ў кінатэатрах давядзецца трошкі пачакаць да часоў, калі палепшыцца пандэмічная сітуацыя.

Сёлета ў Беларусі гучна святкавалася 100-годдзе авангарднага мастацкага аб’яднання УНОВИС, створанага ў Віцебску Казімірам Малевічам. Многія дзесяцігоддзі гэтая гісторыя была забытай і за савецкім часам увогуле забароненай. Але — як паступова “вяртаўся” ў Віцебск Шагал, так “вяртаўся” і Малевіч са сваімі вучнямі. Кульмінацыяй 30-гадовай працы многіх і многіх энтузіястаў сталі сёлетнія юбілейныя мерапрыемствы. Не будзе перабольшаннем сказаць, што ў Беларусі самы галоўны спецыяліст па Казіміру Малевічу і УНОВИС - доктар мастацтвазнаўства, прафесар Таццяна КАТОВІЧ, аўтар мноства кніг, манаграфій і артыкулаў, а яшчэ і непасрэдны і актыўны ўдзельнік усіх падзей, скіраваных на папулярызацыю і вяртанне ў нашу рэчаіснасць творчай спадчыны УНОВИС. З Таццянай Катовіч мы падвядзём вынікі юбілейнага года і ацэнім зробленае.