Тэндэнцыя іх разбурэння ў мінулым тэлесезоне стала яшчэ больш выразнай. Ці не самая яскравая яе праява — серыя фільмаў Агенцтва тэлевізійных навін, прысвечаных падзеям беларускай мінуўшчыны. Вынікі пераканаўча засведчылі: якасны, дынамічны, сучасны і незанудлівы тэлепрадукт абавязкова знойдзе шлях да вачэй і розуму тэлегледача. Таму цалкам заканамерна, што аўтарскі калектыў гэтых стужак у складзе рэдактара Алены Борматавай, рэжысёра Марыі Жукавай і загадчыка аддзела навін культуры АТН Міхала Равуцкага атрымаў высокую ўзнагароду — спецыяльную прэмію Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь дзеячам культуры і мастацтва.
— Глядацкая ўвага да нашых фільмаў была цалкам заканамернай, — перакананы Міхал РАВУЦКІ. — Мы проста спатолілі той інфармацыйны голад, які выразна адчуваецца ў апошнія гады. Усё больш нашых суайчыннікаў усур’ёз задумваюцца наконт нацыянальнай самаідэнтыфікацыі, шукаюць вытокі беларускай дзяржаўнасці. А менавіта гэтая тэма і стала скразной ніткай, што аб’яднала стужкі пра гісторыю роду Радзівілаў, таямніцы слуцкіх паясоў, нацыянальную сімволіку...
Калі нешта мяне і здзівіла, дык гэта ўвага інтэрнэт-аўдыторыі. Нагадаю, што адначасова з тэлепрэм’ерай нашы стужкі з’яўляліся і на буйным партале. Такога раней не было, ды нават і думкі не ўзнікала, бо ўсім здавалася, быццам відэа ў Інтэрнэце — гэта выключна нейкія “прыкольныя” ролікі на пару хвілін, а паўнавартасныя тэлефільмы ніхто глядзець не будзе. Таму шалёная колькасць праглядаў, спампоўванняў, каментарыяў стала прыемнай неспадзяванкай.
— Падыход да гістарычных падзей у гэтых стужках моцна адрозніваецца ад “падручнікавага”...
— Сапраўды, мы не імкнуліся зразаць “вострыя вуглы” — тыя складаныя перыпетыі, якімі насычана беларуская гісторыя. Многія лічаць за лепшае абмінаць іх увагай, не разумеючы, што гэта робіць расповед прэсным і нецікавым. Мы ж паказваем “нерафінаваную” гісторыю. І, як засведчыў досвед, пакручастыя сюжэты з нашай рэальнай мінуўшчыны здатныя захапляць гледачоў не меней, чым якісьці серыяльны “экшн”.
— У апошнія гады “прыкметай добрага густу” ў тэледакументалістыцы лічацца пастановачныя сцэны. Чаму вы ад іх адмовіліся?
— Наконт добрага густу я б тут паспрачаўся... Пастановачныя сцэны — гэта не якісьці звышкрэатыў, а акурат шлях найменшага супраціву. Няма вялікай праблемы апрануць пару-тройку акцёраў у гістарычныя строі альбо сабраць масоўку. Чаму ж мы гэтага не рабілі? Тут спрацаваў стары закон, які тычыцца інфармацыйнага вяшчання і дбайна выконваецца ў Агенцтве тэленавін: журналіст ні ў якім выпадку не павінен ілюстраваць рэальныя падзеі пастаноўкамі. Думаецца, гэты прынцып аднолькава да месца і ў крымінальнай хроніцы, і ў гістарычных стужках. Трэба вытрымліваць мяжу паміж дакументалістыкай і мастацкім кіно.
Таму давялося вынаходзіць іншую выяўленчую мову — тыя ж анімацыйныя ўстаўкі, народныя выразанкі... Малады рэжысёр Марыя Жукава, якая толькі-толькі скончыла экранны факультэт Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў (спадзяюся, ён стане для нас сапраўднай “кузняй кадраў”), прыўнесла ў праект сваё бачанне, сваё адчуванне нашай гісторыі, якой яна папраўдзе глыбока прасякнулася.
— Ужо вядома, што цыкл, прысвечаны роду Радзівілаў, неўзабаве займее своеасаблівы працяг — стужкі пра іншыя шляхецкія фаміліі...
— Гэты працяг цалкам лагічны — варта згадаць, што да прывілеяванага саслоўя на Беларусі прыналежалі не толькі Радзівілы... Як мы ведаем з гісторыі, працэнт шляхты ў нас быў шматкроць большы, чым у іншых краінах Еўропы. Таму і многія нашы сучаснікі маюць шляхецкія прозвішчы — напрыклад... ну, хай сабе нават “Равуцкі”. Але мала хто з нас пра гэта хоць некалі задумваўся. Тым больш, у скуру ўеліся тыя старыя ідэалагічныя стэрэатыпы пра шляхецкае саслоўе як нешта чужароднае і варожае: “эксплуататары”, “крывасмокі”, “польскія паны” і г.д. Хаця, па вялікім рахунку, шляхта — гэта мы самі! Гэта не толькі насельнікі велічных замкаў і палацаў мінулага, але і звычайныя хлопцы ды дзяўчаты, якія носяць джынсы і ездзяць у метро.
Менавіта такім чынам можна сфармуляваць лейтматыў новай серыі фільмаў. Мы ставім перад сабой задачу абудзіць у суайчынніках цікавасць да сваіх каранёў — каб не толькі нашчадкі Радзівілаў ведалі гісторыю свайго роду ажно да дзевятнаццатага калена.
На здымку: Міхал Равуцкі і Алена Борматава.
Фота Юрыя ІВАНОВА